|
Cmentarze
wojenne z I wojny światowej na terenie gminy Zakliczyn
nr
287 - ROZTOKA
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
144 m²
Dojazd:
Jadąc od strony Wojnicza, drogą opisaną w dziale
"Dojazd" do zamku w Melsztynie, 30 metrów przed
rozwidleniem dróg na Nowy Sącz, należy skręcić w prawo w wąską
asfaltową uliczkę. Po przejechaniu około 100 metrów na końcu
uliczki należy skręcić w lewo, gdzie zaczyna się już droga żwirowa,
a następnie po kilkudziesięciu metrach przechodzi w betonową. Jadąc
pod górkę betonową drogą zobaczymy po prawej stronie szeroką ścieżkę
gdzie możemy zaparkować samochód. Udajemy się pieszo tą ścieżką
i po chwili wchodzimy do lasu, gdzie możemy już zobaczyć
cmentarz. Możemy również wyjechać do samej góry, dojedziemy
do domu gdzie mieszka bardzo miły Pan, który powinien wskazać drogę
i przy okazji pokaże okopy, w których ukrywali się żołnierze.
Wygląd:
Cmentarz znajduje się na zboczu góry i ma kształt prostokąta.
Od strony zbocza znajduje się mur pokryty dachówką ze ścianą
pomnikową pośrodku, natomiast z przodu i po bokach cmentarz
ogrodzony jest betonowymi słupkami i metalowym łańcuchem. Na ścianie
pomnikowej znajduje się wysoki betonowy krzyż, na którym na dole
widnieje data "1915". W tym miejscu była także tablica
inskrypcyjna, na której widniał napis:
"Es
Musste Nacht In Diesen Augen Werden
Damit
Ein Neuer Tag Euch Erschien"
oznaczający w wolnym tłumaczeniu:
"CZERŃ
NOCY MUSIAŁA ZASNUĆ TE OCZY
BY
DLA WAS ZAŚWITAŁ NOWY DZIEŃ"
Na niektórych nagrobkach brakuje tabliczek imiennych, a
te które pozostały są już słabo czytelne.
Pochowani:
34 żołnierzy austro-węgierskich w pojedynczych mogiłach
Stoczone
bitwy: Pochowani żołnierze walczyli na linii Dunajca i
strategicznego przyczółka mostowego. Polegli przy próbie odciążenia
zagrożonego frontu karpackiego.
Daty
śmierci: II 1915 r.
nr
288 - CHARZEWICE
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia: 46
m²
Dojazd:
Jadąc od strony Wojnicza, należy skręcić w prawo na rozjeździe przed
Zakliczynem, kierując się na Nowy Sącz. Po przejechaniu około 7 km
dojedziemy do miejscowości Charzewice i za kilkaset metrów skręcamy w prawo w miejscu
gdzie stoi znak informujący o cmentarzach wojennych. Po dojeździe do
rozwidlenia musimy skręcić w prawo i ostro podjeżdżać po górkę
bardzo wąskim wąwozem. Po wyjechaniu na górkę zaczyna się droga
żwirowa i znowu rozwidlenie dróg. Skręcając w lewo dojedziemy do
cmentarza nr 288 i 289, które znajdują się bezpośrednio przy
drodze na skraju lasu, natomiast skręcając w prawo dojedziemy
do cmentarza nr 290.
Wygląd:
Jest to mały cmentarz, którego elementem centralnym jest niski
betonowy krzyż na kamiennej podstawie. Ogrodzenie składało
się z sześciu wysokich słupków o podstawie sześciokąta i stożkowym
zakończeniem, słupki połączone były łańcuchami. Obecnie pozostało
tylko pięć słupków, a po łańcuchu nie ma śladu. Szósty słupek
leży w lesie w pobliżu cmentarza. Brak tablicy informacyjnej oraz
tabliczek imiennych.
Pochowani:
29 żołnierzy austro-węgierskich w jednej mogile
zbiorowej
Stoczone
bitwy: Ta sama bitwa, która została opisana przy cmentarzu
nr 290
Daty
śmierci: 19 XI 1914 r.
nr
289 - CHARZEWICE
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
30 m²
Dojazd:
200 metrów przed cmentarzem nr 288, również przy drodze na
skraju lasu
Wygląd:
Elementem centralnym cmentarza jest krzyż dwuramienny "rosyjski".
Zachowały się na nim wszystkie słupki, natomiast brak jest również
łańcucha oraz tablicy informacyjnej.
Pochowani:
13 żołnierzy rosyjskich w jednej mogile zbiorowej
Stoczone
bitwy: Ta sama bitwa, która została opisana przy cmentarzu nr
290
Daty
śmierci: 19 XI 1914 r.
nr
290 - CHARZEWICE
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
1543 m²
Dojazd:
Według opisu dojazdu do cmentarza nr 288, lecz na ostatnim
rozwidleniu dróg należy skręcić w prawo. Po przejechaniu 200 metrów
przez las zobaczymy cmentarz po obu stronach drogi.
Wygląd:
Cmentarz składa się z trzech kwater przeciętych lokalną drogą.
To najbardziej malowniczy cmentarz wojenny zarówno na terenie
gminy Zakliczyn jak i na terenie całego okręgu VIII Brzesko.
Centralnym elementem cmentarza jest bardzo wysoki i masywny pomnik w
kształcie kwadratowej pergoli, ze środka której wyłania się
kilkunastometrowej wysokości, zwężający się ku górze kamienny
pylon, ozdobiony w swym najwyższym punkcie betonowymi krzyżami. Pośrodku
każdego z boków pergoli znajdują się duże żeliwne krzyże
zamontowane na kamiennych ścianach. Wewnątrz pergoli znajdują się
dwie tabliczki z datą 1914 oraz następującymi inskrypcjami:
„
ERDE, ICH WAR DIR GUT
ERDE,
DU TRANKST MEIN BLUT
ERDE,
ICH STARB FÜR DICH
ERDE,
NUN SCHIRMST DU MICH!”
„DER
TRÄNEN MÜSST IHR WEHREN.
KEIN
LEBEN HAT BESTAND.
WOHL
DEM,DER STARB IN EHREN
FÜR
KAISER UND VATERLAND”
co
w wolnym tłumaczeniu oznacza:
"Ziemio, byłem Ci
wierny
Ziemio,
piłaś moją krew
Ziemio, umarłem dla
Ciebie
Ziemio, teraz
okrywasz mnie."
"Powstrzymajcie się od łez
Żadne życie
nie jest wieczne
prócz życia tego, kto poległ z honorem
za Cesarza
i Ojczyznę."
Cmentarz
posiada trzy bramki, przez które musimy przejść aby dotrzeć do
pomnika centralnego. Za pierwszą drewnianą bramką znajdują się
pojedyncze mogiły ogrodzone łańcuchami. Na mogiłach znajdują się
betonowe nagrobki zwieńczone żeliwnymi krzyżami. Druga bramka jest
już metalowa i po przejściu kilkunastu metrów dochodzimy do
trzeciej, która jest także częścią ogrodzenia pomnika
centralnego. Pomnik centralny otoczony jest łańcuchami, natomiast z
tyłu pomnika znajdują się dwa groby oficerskie ujęte w pachołkowe
słupki. Druga część
cmentarze znajduje się po przeciwnej stronie drogi. Elementem
centralnym tej części cmentarza jest żeliwny krzyż. Po bokach
dookoła znajdują się betonowe nagrobki z małymi betonowymi krzyżami.
Cmentarz nie posiada tabliczek imiennych, a jedynie jedną tablicę
informującą o poległych żołnierzach.
W
pobliżu cmentarza widoczne jeszcze okopy, w których żołnierze
ukrywali się przed przeciwnikiem.
Pochowani:
109 żołnierzy austro-węgierskich i 52 Rosjan, w mogiłach
zbiorowych spoczywają także bezimienni Polacy, którzy walczyli pod
sztandarami obu armii, oddając swe życie za niepodległość Ojczyzny
na swojej ziemi.
Stoczone
bitwy: 19 listopada 1914 roku rozegrała się tutaj krwawa
bitwa. Wojska austro-węgierskie zostały zaskoczone przez wojska
rosyjskie i rozpoczęła się bitwa na białą broń. Niesamowity jęk
i szczęk żelastwa słychać było w całej okolicy. Polało się mnóstwo
krwi, a martwe ciała setek żołnierzy obu armii pokryły gołe
zbocza. Nieżyjący świadkowie tych zdarzeń opowiadali jak zwozili
trupy na wozach do zbiorowych mogił niczym snopy zboża. Las który
wyrósł na tym miejscu, na pamiątkę tamtych dni został nazwany
"Czarnym Lasem".
Daty
śmierci: 19 XI 1914 r.
nr
292 - FAŚCISZOWA
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
548 m²
Dojazd:
Jadąc od strony Wojnicza skręcamy w lewo na rondzie w
Zakliczynie i po przejechaniu około 3 km skręcamy w prawo w miejscu
gdzie stoi znak informujący: Brzozowa 2. Cmentarz znajduje się 500 metrów od tego skrzyżowania.
Widoczny jest jako kępa drzew po lewej stronie drogi, gdzie musimy iść
pieszo jakieś 100 metrów.
Wygląd:
Cmentarz ma kształt kwadratu. Ogrodzenie zbudowane jest z
betonowych słupków połączonych łańcuchami. Bramka wejściowa
ozdobiona jest dwoma słupkami po bokach, na których znajduje się
dachówka. Centralnym elementem cmentarza jest duża betonowa misa
ofiarna. W centralnej części znajdował się także betonowy
postument z wieńcami po bokach zwieńczony drewnianym krzyżem. Po
krzyży nie ma jednak już śladu. Po bokach cmentarza znajduje się
sześć betonowych nagrobków, cztery duże ażurowe z betonowymi krzyżykami
oraz dwa małe.
Pochowani:
30 żołnierzy austro-węgierskich i 43 rosyjskich
Daty
śmierci: 1 I 1915 r.
nr
293 - ZAKLICZYN
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia: 133
m²
Dojazd:
Jadąc od strony Wojnicza należy skręcić w lewo na rondzie w
Zakliczynie w kierunku Gromnika. Po przejechaniu około 200 metrów
skręcamy w prawo zaraz za szkołą, w miejscu gdzie znak wskazuje na
cmentarze wojskowe. Cmentarz znajduje się w odległości
100 metrów od tego miejsca.
Wygląd:
Jest to jedyny samodzielny cmentarz żydowski, specjalnie
wybudowany dla żołnierzy wyznania mojżeszowego. Dotrwał do dzisiaj
w nienaruszonym stanie. Cmentarz w kształcie prostokąta otoczony
jest betonowymi słupkami połączonymi metalowym łańcuchem.
Centralnym elementem jest ściana pomnikowa, na której widnieje
tablica z napisem:
"UNS
TOTEN IST NUR DEREN SCHRITT WILKOMMEN,
DIE
WÜRDIG SIND DER FRÜCHTE UNSERER SIEGE"
co
w wolnym tłumaczeniu oznacza:
"TYLKO
CI, KTÓRYCH KROKI PRZYWIODŁY DO NAS ZMARŁYCH,
GODNI
SĄ OWOCÓW NASZEGO ZWYCIĘSTWA"
Na
mogiłach stoją kamienne stele grupowane w triady, na których
umieszczono "Gwiazdy Dawida". Ze względu na swój unikalny
charakter w tym rejonie, wart jest zobaczenia.
Pochowani:
11 żołnierzy armii austro-węgierskiej oraz 1 Rosjanin, wszyscy
wyznania żydowskiego.
Daty
śmierci: 13 I 1914 r. , 8 VI 1915 r.
nr
294 - ZAKLICZYN
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
1182 m²
Dojazd:
Cmentarz znajduje się na terenie cmentarza parafialnego. Jadąc od
strony Wojnicza na rondzie w
Zakliczynie skręcamy w prawo, przejeżdżamy obok rynku i kierujemy
się w stronę kościoła. 300 m za kościołem skręcamy w lewo
zaraz przed mostkiem i jadąc jeszcze 200 metrów jesteśmy już przy
cmentarzu.
Wygląd:
Ogrodzenie składa się z betonowych słupków oraz metalowych
rurek. Duża ściana pomnikowa ma kształt trójkąta, zwieńczona
jest sześcioma małymi krzyżami betonowymi. W prześwicie tej ściany
znajduje się betonowy krzyż, na którym widnieje napis z metalowych
liter:
"GETREU
IN NOT - SELIG IM TOD"
co
można przetłumaczyć jako:
"WIERNI
W POTRZEBIE - BŁOGOSŁAWIENI W ŚMIERCI"
Nagrobki
są betonowe z żeliwnym krzyżami. Na nagrobkach umieszczone są
tabliczki imienne, z których ciężko jest odczytać nazwiska poległych.
Poza głównym ogrodzeniem tego cmentarza znajduje się również
kwatera rosyjska, która składa się z siedmiu dwuramiennych krzyży.
Na
terenie cmentarza znajduje się mogiła żołnierzy z 38 Pułku
Piechoty Strzelców Wileńskich poległych w czasie wojny obronnej w
1939 r. Natomiast obok kaplicy można zobaczyć pomnik z orłem zrywającym
się do lotu. To mogiła Kuby Bojarskiego , bohaterskiego oficera
Legionów Polskich, który z karabinem w ręku bił się w wigilijną
noc pod Łowczówkiem. Ciężko ranny zmarł w Zakliczynie. Na pomniku
widnieje napis: "Bohaterowi - Rodacy". Obok znajduje się
mogiła porucznika Józefa Krupskiego z 2 Pułku 1 Brygady Legionów
Polskich.
Pochowani:
252 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 17 żołnierzy armii
rosyjskiej
Stoczone
bitwy: Żołnierze, którzy tutaj leżą, walczyli na terenie całej
okolicy a szczególnie nad Dunajcem w rejonie przyczółka i
przeprawy. Są tu też zmarli z ran i chorób w lazaretach, które mieściły
się w budynkach użyteczności publicznej. Zakliczyn był strategicznym
punktem obrony, a jednocześnie miejscem gdzie krzyżowały się
szlaki wojennego zaopatrzenia. Napływały tutaj więc kolumny rannych
z pierwszej linii, dopiero po udzieleniu im pierwszej pomocy byli
kierowani na tyły.
Daty
śmierci: 16 II 1915 r.
nr
295 - PALEŚNICA
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
293 m²
Dojazd:
Jadać od strony Wojnicza przejeżdżamy prosto przez rondo w
Zakliczynie i jedziemy 8 km aż dojedziemy do miejscowości Paleśnica.
Zaraz przed kościołem w Paleśnicy skręcamy w prawo i wyjeżdżamy
100 metrów pod górkę aż zobaczymy po prawej stronie cmentarz
parafialny. Na tym cmentarzu znajduje się również cmentarz wojenny
nr 295 oraz 296. Zostawiamy samochód przy drodze i przechodzimy przez
bramkę wchodząc na teren cmentarza. Po lewej stronie mijamy najpierw
cmentarz nr 296 natomiast idąc dalej jakieś 100 metrów dojdziemy do
cmentarza nr 295.
Wygląd:
Cmentarz składa się z trzech części, do części pierwszej
prowadzą betonowe schody. Wejście składa się z trójdzielnej kutej
bramki z potrójnym motywem krzyża greckiego. Bramka ujęta jest w
kamienne słupy przykryte stożkowym daszkiem. W części pierwszej leżą
żołnierze armii rosyjskiej. Część druga poświęcona jest poległym
żołnierzom armii austriackiej, do której wchodzimy po kolejnych
schodkach. Pośrodku tego placu znajduje się ośmiokątny kamienny
pomnik zwężający się ku górze z betonowym krzyżem na szczycie.
Na ścianie za pomnikiem znajduje się tablica z napisem:
"NICHT
NUR GROSSE SOHNE
VERLANGT
DIE GROSSE ZEIT-
AUCH
GROSSE ENKEL!"
co
można przetłumaczyć jako:
"NIE
TYLKO WIELKICH CZYNÓW
DOMAGA
SIĘ WIELKI CZAS-
TAKŻE
WIELKICH WNUKÓW"
Na
przedłużeniu cmentarza znajduje się grób rodziny Steckich wykonany
z tego samego materiału co cmentarz wojenny. Bogaci właściciele
wykorzystując obecność znakomitego projektanta Roberta Motki,
poprosili go aby ten zaprojektował grobowiec dla ich rodziny.
Pochowani:
46 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 16 żołnierzy armii
rosyjskiej nieznanych
Daty
śmierci: I-II 1915 r.
nr
296 - PALEŚNICA
Projekt:
Robert Motka
Powierzchnia:
460 m²
Dojazd:
Podobnie jak do cmentarza nr 295
Wygląd:
Cmentarz ma kształt prostokąta i ogrodzony jest współcześnie
wykonanym ogrodzeniem z metalowych sztachet. Do bramki prowadzą
schodki. Na wprost wejścia stoi betonowy krzyż na kamiennym
postumencie. Na końcu w najwyższym punkcie cmentarza stoi pomnik
centralny - duży betonowy krzyż na kamiennej podstawie. Pod krzyżem
tablica inskrypcyjna, na której widniej napis:
1914
"SCHATZE
BIRGT DIESER BERG:
TREUE,
MUTIGE MANNER."
co
w wolnym tłumaczeniu oznacza:
"SKARBY
KRYJE TO WZGÓRZE:
WIERNYCH,
DZIELNYCH SYNÓW"
Na
nagrobkach znajdują się nowe imienne tabliczki, które mówią również
o przynależności do pułków. Obydwa cmentarze nr 295 i 296 są
utrzymywane w bardzo dobrym stanie.
Pochowani:
67 żołnierzy armii austro-węgierskiej
Daty
śmierci: 2 X 1914 r., 3 IV 1915 r.
Źródło:
-
www.cmentarze.gorlice.net.pl,
teksty autorstwa Roberta Kozłowskiego,
-
Roman Frodyma "Cmentarze wojenne z I wojny światowej na ziemi
tarnowskiej"
dodano:
10 lipca 2007
| 
